पुस्तक समीक्षा - सरु ज्ञवाली -चरीमाई उपन्यासमा त्रिभुवन विश्वविद्यालयको चासो

चरीमाई' अन्जना पौडेलको चौथो कृति हो।यो राजधानी नजिकै रहेको पूर्वी नुवाकोटका दुप्चेश्वर,घ्याङ्फेदी शिखर बेंसी ,रामति आसपासमा रहेका मानव समुदायको पारिवारिक र सामाजिक परिवेशलाई नजिकबाट नियालेर निकै गहन अध्ययन पछि सोही स्थानमा जन्मिएका चेलीहरूलाई चरीमाई पात्र बनाएर लेखिएको उपन्यास हो। चरीमाई आफ्नै बाबु ,दाजुभाइ, श्रीमान् भाइभतिज आदिबाट बेचबिखनमा परेका सिमान्तकृत चेलीहरूको सामुहिक आवाज हो। कृष्ण धरावासी चरीमाई उपन्यासको भूमिकामा लेख्नुहुन्छ - 'चरीमाई' कानुनले नदेखेको एउटा पाटो हो ।

चरीमाई उपन्यास भित्र रहेको पृथक विषयवस्तु, दलाल मार्फत विभिन्न प्रलोभन देखाएर भारतको मुम्बईका कोठीहरूमा वा अन्य विभिन्न खाडी मुलुक, यूरोपियन मुलुकमा बेचबिखन हुने कुरा त सर्वविदितै थियो तर हाम्रो देश भित्र यस्ता ठाउँहरू पनि रहेछन् जुन समाजमा छोरी जन्मदा खुसीयाली मनाउँदै गाउँभरीका मान्छेलाई बोलाएर राँगा र खसी काटेर भोज भतेर गरिने,भन्ने सुन्दा सुरुमा मलाई अचम्म लाग्यो । तर पछि अध्ययन गर्दै जाँदा खुसी हुने कारण त उनीहरूलाई आफ्नै बाबा, श्रीमान् अनि भाइभतिजबाट दलाललाई बेचबिखन गरी आएको रकमले आफूहरू जीवनभर पालिने रहेछन्। त्यसैले जति धेरै छोरी जन्मे पनि हर्षोल्लास मनाउने यस्तो पत्याउनै गाह्रो समाजमा जन्मिएका चेलीहरूलाई शिक्षाबाट बन्चित गराएर पटक पटक यौन पिपासुहरू समक्ष होमिनु पर्ने बाध्यतामा परेको यथार्थ चित्रण गरिएको छ। समाजमा विद्यमान अत्यन्तै दर्दनाक कालो पाटोलाई निर्धक्क साथ च्यात्ने प्रयत्न यस उपन्यासले गरेको छ ।

 आवाज विहिनहरूको आवाज बनेर आम पाठक समक्ष आएको 'चरीमाई' उपन्यास नेपाली समाजले देखे भोगेका यथार्थ घटनामा आधारित छ। यो कृति चेतनामूलक ,अत्यन्तै पठनीय छ।यो कृति मार्फत तथाकथित समाजलाई घच्घच्याउदै विष्लेषण गरी परिवार , समाज र राज्यलाई समेत जिम्मेवार बन्न आग्रह गरिएको छ। चरीमाई एक पटक अवश्य पढ्नुहोला ।

अन्जना पौडेल कथा ,कविता,गीत, हाइकु र मुक्तक लेखनका साथसाथै मानवशास्त्रमा विद्यावारिधि गरिरहेकी एक अनुसन्धानकर्ता र प्राध्यापक पनि हुनुहुन्छ। उहाँमा सामाजिक परिवेश र घटनाहरूलाई नजिकैबाट नियालेर जस्ताको तस्तै प्रस्तुत गर्न सक्ने खुवी छ। नेपाली साहित्यको फाँटलाई फराकिलो बनाउँदै चरीमाई नामको बृहत उपन्यास अर्पण गर्नु भएकोमा उपन्यासकार अन्जना पौडेल जीलाई हार्दिक धन्यवाद। साँच्चै किशोर किशोरीहरूले पढ्नै पर्ने कृतिको रूपमा जन्मिएर होला विद्यालय र विश्वविद्यालयमा यो उपन्यासले अत्यन्तै लोकप्रियता पाएकोले दोस्रो संस्करण निस्किदै छ भन्ने सुनेर ज्यादै खुसी लागेको छ । यसको लागि प्रिय मित्र अन्जनाजीलाई हार्दिक बधाई। हजुरको साहित्यिक यात्रा निरन्तर रूपमा अगाडि बढीरहोस् ,हार्दिक शुभकामना ।